Bij geneeskunde staat de patiënt centraal. Dat klinkt nu logisch, maar lange tijd was die gedachte geen gemeengoed. Pas in 1714 begon de Leidse hoogleraar geneeskunde Herman Boerhaave met lessen en onderzoek aan het bed van de patiënt. Op die manier lukte het hem symptomen te verbinden met specifieke ziekten.
Elke arts moet tegenwoordig naast het lezen van vuistdikke medische vakboeken vooral ook ervaring opdoen met patiënten. Bij medisch onderzoek staat de patiënt immers centraal. Dat wij daar zo over denken is mede te danken aan Herman Boerhaave.
In 1709 werd Boerhaave aan de Leidse universiteit benoemd tot hoogleraar plantkunde en geneeskunde. Hij breidde de universiteitstuin Hortus Botanicus verder uit met geneeskrachtige kruiden. In 1714 introduceerde Boerhaave voor het eerst lessen aan het bed van een patiënt.
Hardnekkige zweer
Boerhaaves kennis van de geneeskunde was voor die tijd zeer bijzonder, en al snel was zijn naam tot in China bekend. Ook als docent bleek hij van grote klasse. Vaak wordt gezegd dat zijn directe gerichtheid op patiënten en zijn inlevingsvermogen in het lijden van de zieken aangewakkerd zijn door de pijn die hij als kind heeft gehad. Door een zeer hardnekkige zweer aan zijn linker dijbeen beleefde Boerhaave vijf bijzonder pijnlijke jaren totdat de zweer weer genas. Maar voordat het zover was, werden vele artsen geraadpleegd en vele vervelende behandelingen toegepast.
Praktisch en onderzoekend
Met zijn aandacht voor de patiënt hervormde Boerhaave de geneeskunde van voornamelijk theoretisch naar praktisch en onderzoekend. Boerhaave hechtte bijvoorbeeld ook grote waarde aan autopsie, het onderzoek na iemands dood naar afwijkingen. Op die manier kon hij de samenhang tussen afwijkingen en verschijnselen aantonen.
Door die hernieuwde focus op onderzoek bleek ook voor het eerst een academisch ziekenhuis nodig, waarin dat onderzoek en onderwijs konden samengaan. Het eerste in Leiden is het Sint Caecilia Gasthuis. In het gebouw van dat voormalige ziekenhuis bevindt zich tegenwoordig het Museum Boerhaave, waar u meer te weten kunt komen over de geschiedenis van de geneeskunde.
Nalatenschap
Boerhaave heeft zijn naam ook letterlijk in de wetenschap achtergelaten. Het syndroom van Boerhaave, een scheuring van de slokdarm bij hevig braken, is naar hem genoemd. Hij beschreef het naar aanleiding van de ziektegeschiedenis van een admiraal van de Nederlandse vloot die hij behandeld had.
De nalatenschap van Boerhaave is overal in Nederland, maar in Leiden in het bijzonder, goed zichtbaar. Behalve het Museum Boerhaave, in het voormalige Sint Caecilia Gasthuis, kunt u in Leiden bijvoorbeeld ook het Boerhaave College vinden, dat voortgezet onderwijs biedt voor jong-volwassenen. En vanaf het begin van de Boerhaavelaan kijkt een standbeeld van Boerhaave uit over de de Rijnsburgerweg . Het is gemaakt door beeldhouwer Jean Theodore Stracké.
Ook bij de Universiteit Leiden leeft de naam van Boerhaave ook nog altijd voort. Zo organiseert het huidige academisch ziekenhuis in Leiden, het LUMC, nascholing voor artsen onder de titel 'Boerhaave Nascholing'. En tot slot stelt het Leids Universiteits Fonds geld beschikbaar voor de Boerhaave leerstoel, gevestigd bij het LUMC. Dat is een leerstoel voor eminente en gezaghebbende gasthoogleraren, bij voorkeur uit het buitenland, ter stimulering van onderzoek en onderwijs.
