Johan Sebastiaan Ploem ontwikkelde in 1967 een verbeterde versie van de fluorescentiemicroscoop, een microscoop die met gekleurde objecten werkt. Zijn verbeterde versie is tegenwoordig de wereldwijde standaard voor onderzoek in de biologie en de geneeskunde.
Wetenschappers die onderzoek doen naar kanker, genetica of infectieziekten, bestuderen met grote regelmaat cellen onder de microscoop. Bij de lichtmicroscopen die men daarvoor gebruikt kijkt je met een lens naar een microscopisch object waar licht doorheen wordt gestuurd. Er bestaan echter best wat cellen die zo weinig licht absorberen dat ze op die manier niet goed zichtbaar zijn.
Kleurstoffen
Daarom gebruiken onderzoekers meestal liever een zogeheten fluorescentiemicroscoop. Daarbij worden vooraf kleurstoffen in de cellen gespoten die oplichten wanneer ze in aanraking komen met het licht, zodat ook cellen die weinig licht absorberen goed zichtbaar zijn.
De verbeterde versie van de microscoop die Johan Sebastiaan Ploem ontwikkelde, stuurt het licht niet langer dóór een cel, maar zorgt dat het licht valt óp die cel. Dat doet hij vooral met blauw en groen licht, waarbij vaak een veel sterker fluorescentie-effect wordt waargenomen. Zijn verbetering bleek de microscopen veel beter te maken. Ploems uitvinding is tegenwoordig cruciaal bij het kankeronderzoek, de diagnostiek van infectieziekten, en in de genetica.
Indonesië
Johan Sebastiaan Ploem werd in 1927 geboren in Sawahlunto in Indonesië. Hij studeerde geneeskunde in Utrecht en volgde daarna een opleiding tot epidemioloog aan de Amerikaanse Harvard University. In 1967 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam op zijn onderzoek naar fluorescentietechnieken.
In 1975 werd in een internationaal symposium in Leiden de door Ploem uitgevonden nieuwe microscoop gekarakteriseerd als ‘an extraordinary innovation that has lifted immune-cytology to a new order of effectiveness’, oftewel een buitengewone vernieuwing die de immuuncytologie naar een nieuw niveau van effectiviteit heeft getild.
In 1980 werd Ploem hoogleraar celbiologie in Leiden. Het Duitse bedrijf Leitz brengt als eerste een Ploemmicroscoop op de markt onder de naam Ploemopak. De prototypes van deze fluorescentiemicroscoop kun je tegenwoordig bekijken in Museum Boerhaave. Alle fabrikanten van microscopen verkopen nog steeds een naar Ploem vernoemd onderdeel: de zogeheten Ploem filter cube. De Ploemmicroscoop is de wereldwijde standaard geworden voor fluorescentiemicroscopie bij geneeskundig en biologisch onderzoek.
