Galileo Galilei verwierf wereldfaam met zijn boek waarin hij (overigens niet als eerste) verkondigde dat de aarde om de zon draaide. Dat u zijn ideeën kent, is het gevolg van een Leidse doorbraak: de publicatie van Galileo’s werk.
Als het aan de katholieke kerk had gelegen, had Galileo’s boek Discorsi e Dimostrazioni Matematiche, intorno a due nuove scienze nooit het levenslicht gezien. De kerk maakte zich zorgen aangezien Galileo Galilei onomwonden verkondigde dat de aarde om de zon draaide. Dat was wetenschappelijke kennis die destijds in religieuze kring behoorlijk gevoelig lag.
Elsevier
Dat het boek desondanks verscheen, kwam doordat Galileo’s vrienden zijn manuscript naar Leiden wisten te smokkelen. Het kwam terecht bij boekdrukkerij Elsevier, die van 1620 tot het begin van de achttiende eeuw als drukker van de Leidse universiteit fungeerde.
Oprichter en eigenaar van die drukkerij was Lodewijk Elsevier, een boekbinder uit Leuven die vanwege zijn protestants-christelijke geloof in 1580 naar Leiden vluchtte. Hij kwam te wonen in een huis pal naast het Academiegebouw van de Leidse universiteit op het Rapenburg. Daar ging hij aan de slag als binder en boekhandelaar. In 1582 begon Elsevier zijn eigen uitgeversbedrijf en in 1583 gaf hij zijn eerste boek uit.
Tijdsgeest
Elsevier zwom in tegen de toen geldende tijdsgeest. Waar andere uitgevers vooral fraai drukwerk produceerden, vond Elsevier degelijke, leesbare boeken veel belangrijker. Dat zorgde ervoor dat zijn uitgaven van de klassieken kleiner en goedkoper waren dan die van andere uitgevers. Op die manier droeg Elsevier bij aan een snellere verspreiding van wetenschappelijke kennis in Europa.
Elsevier werkte zich op die manier van eenvoudig boekbinder op tot een van de grootste en belangrijkste boekhandelaren en uitgevers van de 17e eeuw. Zijn boeken bestrijken alle wetenschapsgebieden van die tijd. Elsevier gaf niet alleen boeken uit in het Latijn, op dat moment de gangbare internationale voertaal, maar ook in het Nederlands, Italiaans, Frans, Duits, klassiek Grieks en Hebreeuws.
Zoons
In 1617 overleed Lodewijk Elsevier, waarna zijn zoons de uitgeverij overnamen. Elsevier blijft ook dan een belangrijke uitgever. Dat is mede te danken aan het feit dat een aantal boeken alleen in Leiden kon worden uitgegeven doordat hier geen enkele vorm van censuur werd toegepast.
Het beroemdste voorbeeld daarvan is Galileo’s Discorsi dat in 1637 door Elsevier werd uitgegeven. Galileo schreef dat boek nadat hij voor een eerder werk, zijn Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo al door de inquisitie van de katholieke kerk onder huisarrest was geplaatst. Net als in dat eerste boek, is er ook in dit tweede boek aandacht voor sterrenkundige observaties die bewijzen dat de aarde om de zon draait. Doordat Elsevier het boek uitgaf, leverde de drukkerij een belangrijke bijdrage aan de verdere verspreiding van dat idee over Europa.
